| HoMo_SaPiEnS | Date: E Premte, 2010-03-19, 8:01 PM | Message # 1 |
 Private
Group: Moderators
Messages: 2
Status: Offline
| Zbrazja neper gaze
Në kushte normale ajri ose gazet në përgjithsi nuk e përcjellin rrymën elektrike. Në kushte normale gazet sillen si izolatorë. Që të mundësohen kushte, ajri të bëhet përcjellës është enevojshme që paraprakisht të plotësohen disa kushte, ajri të jonizohet dhe të krijohen elektrone që do ta përcjellin rrymën elektrike. Që kryet I tëri aj process ajrit ose gasit duhet ti iper energji atomeve që ato të elektrizohen. Enrgjia mund ti ipet ne disa mënyra ajo madje mund të ndodhë edhe nëse e ndezim një qiri edhe flaka e saj ta kryejë funkcionin e burimit të energjisë. Ndryshe ajo mund të ipet edhe me rrezatim me rreze UV (ultravjollcë) por edhe rreze radioactive. Nëse fusha elektrike krijohet e dobët atëherë atomet e jonizuara të gasit do të lëvizin kah elektrodat e kunderta dhe do të neutralizohen. Dukuria e tille e neutralizimit quhet zbrazje e varur e gazrave.
Nëse fusha elektrike eshte e forte edhe poqëse ka edhe një thërimë të elektrizuar ajo do të lëviz kah vija t efushës dhe do të ndëshet me një therime tjetër ku do ta elektrizojë edhe atë. Pra në këtë mënyrë procesi do të përsëritet disa herë dhe do te krijohet rryme e fortë elektrike. Ne momentin kritik ajo mund të zbrazet edhe dukuria e tille quhet zbrazje e pamvarur e gazit. Psh: vetëtima, qarku elektrik, shkëndija etj. Disa hulumtime shkencore tregojnë se Toka ka teprice të elektroneve. Ajo tepricë do te krijone një shtresë rreth tokës e quajtur Jonosferë. Gjatë lëvizjes së reve ato do të fërkohen me shtresën e elektrizuar të Tokës dhe do te elektrizohen. Nëse ndeshen du re me elektrizim te kundërt atëherë mund të manifestohet emission I fortë I dritës_ vetëtima, ose I ushtimës_bubullima. Dukuritë e artpërmendura quhen rrufe edhe mund të shkaktojnë dëme të mëdha nëse nuk sigurojmë rrufepritës mirë të tokësuar. Dukuritë e zbrazjeve nëpër gazra mund ta aplikojnë te ndriqueset e neonit fluorescent, laserët helium-neon etj.
Fusha magnetike e magnetit të përhershëm
Poqëse marim një magnet dhe afrojmë afët një metal psh: gozhdë do ta vërjemë se magneti do ta tërhjek gozhdën. Mirpëpo nëse sjellim magnet tjetër do ta shofim se përderisa në njërën anë ato tërhiqen në anën tjetër ato shtyhen. Kjo d.m.th. magneti ka dy pole, veriorin dhe jugorin. Eksistimi I dy poleve të një magneti na tregon se ato veprojne edhe për së largu pra nëpërmjetë fushës magnetike. Nëse mbi një magnet e vendosim ndonjë qelq, dhe mbi qelq sa grimca të imëeta të hekurit shofim se ato do të renditen ne formë të vijave të lakuara. Këto vija quhen vijat e forcës. Nga kjo rrjedh se aty ky vijat jane më të dendura atje kemi forcë më të madhe magnetike ndërsa aty ku kemi vija më të rralla aty kemi focë më të dobët magnetike. Përveq formës së vijave ne mund ti ja caktojmë edhe kahjen ku perfundojmë se vijat e forcave magnetike janë vija të mbyllura, gjatë të cilave kahja e vijave është embyllur kah poli jugor te poli verior. Polet e magnetit janë të pamundëshme ti ndajmë pasi që psh: e marrim nje magnet në formë të thuprës, e e ndajmë në dysh, veriun dhe jugun atëherë automatikisht në të dy pjesët do të krijohen përsëri polet perkatëse dhe kështu do të ndodhë edhe nëse e coptojme më shumë.
Bashkëverimi ndërmjet përcjellësit nëpër të cilin rrjedh rryma dhe fushës magnetike
Rreth cdo përcjellësi krijohet fushë magnetike. Këtë mund ta vërtetojmë nëse e marrim një magnet ne formë të patkojit, dhe në momentin kur e kyqim me nonjë burim të rrymës përcjellësi do të fillon të lëvizë. Pra, në përcjellës nëpërtë cilën rrjedh rryma vepron forcë në kahje e cila njëkohësisht normale në kahjen e fushës magnetike dhe normale në kahjen e rrjedhjes së rrymës. Rorca mbi të cilin vepron fusha magnetike mbi percjellësin quhet forca e Amperit. Që ta zbulojmë kahjen e forcës së Amperit e përdorim rregullën e Flemingut rregullën e dorës së majt. Vendosim gishtin e madh, të mesëm dhe treguesin që të jenë normal njëri me tjetrin. Nëse gishti tregues e tregon kahjen magnetike, atëherë automatikisht e dijmë se gishti I mesëm do të tregon kahjen e rrjedhjes së rrymës atëherë kahjen e forcës së Amperit do ta tregon gishti I madh. Nëse dy herë e zmadhojmë inenzitetin e rrymës atëherë do të zmadhohet dyherë edhe forca. Pra forca është në proporcion të drejtë me intenzitetin e rrymës.
F_m~Il që të kemi barazim na duhet edhe koeficienti I proporcionalitetit B: F_m=BIl ky koeficinet në fizikë quhet edhe sikur induksioni magnetik. Në përgjithsi barazimi për forcën e Amperit duket kështu: F_m=BIl ∙ sinα ku alfa është këndi ku mbyllen kahjet e vijave magnetike dhe rrymës. Nga formula për forcën e Amperit fitojmë se: B= F_m/Il nga ky ekuacion fitojmë: induksioni magnetic paraqet forcë në të cilën fusha magnetike me përcjellës prej 1m ku rjedh rrymë prej 1A, përcjellësi është I vendosur normal në vijat e forcave magnetike. Njësi për induksionin magnetic është Tesla dhe e fitojmë me këtë ekuacion: = 1N/(1A ∙1m) .
Nëse me φ I shënojmë vijat e forcës qe kalojnë në sipërfaqen e dhënë, dhe me S e shënojmë syprinën e sipërfaqes atëherë φ = B ∙ S. φ quhet FLUKSI MAGNETIK dhe prej këtu fitojmë formulën e induksionit magnetic: B= φ/S, njësia e saj quhet Veber (Ëb). Ku 1Ëb= 1T ∙ 1m2. Pra FLUKSI MAGNETIK ËSHTË 1 Ëb, NËSE INDUKSIONI MAGNETIK ËSHTË NË SIPËRFAQEN NËPËR TË CILAT KALOJNË VIJAT E FORCAVE KALOJNË NORMAL 1T DHE SYPRINA ËSHTË 1m2. Nëse vijat e forcave magnetike nuk kalojnë mbi sipërfaqen ku masin fluksin nën kënd të drejtë atëherë induksionin magnetic B e zëvendësojme me Bn ku Bn = B ∙ cos α. Me cka barazimi për fluksin e mer formën e përgjithshme φ=B∙S ∙ cosα.
Bashkimi ndërmjet ngarkesës elektrike në lëvizje dhe fushës magnetike
Që ta vërtetojmë se forca e cila e zhvendos përcjellësin është në realitet forca që I manipulon elektronet në lëvizje, marim si shembull një osciloskop. Atë duhet ta kyqim mirëpo në hyrje të mos fusim asnjë sinjal. Atëherë në ekranin e osciloskopit kemi një vijë të drejtë. Nëse në afërsi të vijës afrojmë një magnet atëherë shofim se vija do të lakohet. Le të lëviza nje ngarkesë elektrike me sasi te elektricitetit Q dhe shpejtësi v, kun ë atëhapësirë kemi induksion magnetic B. gjatë kësaj vektorët e shpejtësisë dhe fushës magnetike le ta mbyllin këndin α. Atëherë fusha magnetike ndaj ngarkesës së dhënë mund ta paraqesim edhe me ekuacionin F_L=q v B sinα. Forca e tillë quhet FORCA E LORENCIT. Nëse α = 90o atëherë formula do të merr këtë formë FL = q v B. Kur vektorët e shpejtësisë dhe induksionit magnetic janë parallel atëherë fusha magnetike është 0. Sipas ligjit të dytë të njutnit, forcën e Lorencit I përgjigjet nxitim adekuat a= F_L/m ku m është masa e thërrimës. Nën veprin e forcës së lorencit thërimija fiton nxitim centripetal, pra në realitet forca e lorencit eshte forcë centripetal. Atëherë barazimin e nxitimit të forcës së lorencin te zëvëndësojmë a= (q v B)/m nëse nxitimi centripetal është a= v2/R atëherë: (q v B)/m= v^2/R ku pas thejshtimit të katrorit me v firojmë barazimin pë rrrezen e trajektorës R= (m v )/(q 
Fusha magnetike e përcjellësit nëpër të cilin rrjedh rryma
Bashkëveprimi I rrymës dhe magnetit I ngjan sikurse bakëveprimit të magnetit me magnet. Kjo a don të thot se rryma krijon fushë magnetike? Kjo vërtetohet nëpërmjet një eksperimenti te thjeshtë. Marim një karton dhe nëpër të e depërtojmë një përcjellës. Nëse e kyqim një burim rryme dhe nëpër kartonin derdhim thërime hekuri do të shofim se ato do të rradhiten në formë të rradhëve koncentrik. Kjo vërteton edhe hipotezën tonë se rreth një përcjellësit ku rrjedh rrymë krijohet fushë magnetike. Nëse e prekim me dorën e djathtë një përcjellës ku rrjedh rrymë dhe gishti I madh I shtrirë ta tregoje kahjen e rrjedhjes së rrymës. Atëherë gishtat që e mbështjellin përcjellësin tregonë vijat e forcave magnetike. Sa më fortë të jet rryma elektrike aq e madhe është induksioni magnetic. Pra rryma është proporcionale me fushën magnetike B ~ I. Me anë të një eksperimenti më të ndërlikuar vërtetijmë se B ~ 1/r pra B=1/r. Që të kemi barazim na duhet edhe një konstantë e proporcionalitetit kun ë këtë rast është k=μ_0/2π. Prej këtu e fitojmë formulën për njehsimin e induksionit magnetic rreth përcjellësit drejtvizor nëëpr të cilin rrjedh rryma me intenzitet I: B= μ_0/2π∙I/r. Konstanta μ0 quhet konstanta magnetike ose konstanta e permeabilitetit magnetic në vacuum. Ku e ka vlerën: μ_0=4π ∙〖10〗^(-7) (T m)/A. Rasti më interesant nga spekti praktik është fusha magnetike e solenoidit. Ajo është mbështjellës që nuk ka trup dhe bërthamë, ku gjate rrjedhjes së rrymës në mbrendësi krijohet fushë magnetike homogjene gjegjësisht induksioni magnetic është I njejtë në secilën pikë të hapësirës. Madhësia e induksionit magnetic në brendësinë e solenoidit përcaktohet me: B= μ_0 (N I)/l, ku N është numri I spiraleve të solenoidit, I është intenziteti I rrymës dhe l është gjatësia e solenoidit. Pamë se rreth përcjellësit krijohet fusha magnetike. Pra nga kjo mund të përfundojmë se aty mund të ketë bashkëveprim të njejtë si dy të magneteve. Pra marin një shembull (vizatojmë fig 4 fq 109), kur nuk rrjedh rrymë fare nëpër përcjellësat aty nuk kemi bashkeveprim. Kur rrjedh rryma me kahje të kundërt shofim se ato tërhiqen b), dhe kur rrjedh rrymë me kahje të njejtë ato shtyhen c). Pra kur rrjedhin rrymat me kahje të kundërt dëbohen. Që ta njehsojmë forcën me të cilën bashkëveprojnë këta përcjellës. Sëpari masim indiuksionin magnetic në njërit përcjellës me formulën B_1= μ_0/2π∙I_1/r. Pastaj masim forcën F= I_2 ∙ l ∙ B_1. Pastaj nëse I kombinojmë këto dy formula fitojmë F= μ_o/2π I_(1 I_2 )/R∙l, ku R është distance ndërmjet dy përcjellësave ndërsa l është gjatësia e tyre. Prej kësaj fitojmë definicionin: nëpër dy përcjellës shumë të gjatë dhe shumë të hollë që jane parallel rrjedh rrymë prëj 1 A, nëse ato janë në vacuum dhe largësi prej 1m ato do të bashkëveprojnë me forcë prej 2 ∙ 10-7N.
Vetitë magnetike të substancave
pamë se magnetizmi është në lidhje të drejtëpërdrejt me me elektricitetin. Pra rreth përcjellësit nëpër të cilën rrjedh rryma krijohet fusha magnetike. Ashtu si rreth ngarkesës elektrike që ka fushë elektrike ka edhe rreth ngarkesës elektrike që është në lëvizje ka fushë magnetike. Fusha magnetike e perhershme është rezulatat I lëvizjes së përhershme te elektroneve. Sic e dijmë magneti është I ndërtuar nga atomet. Rreth bërthameve të atomeve lëvizin elektronet në formë rrethore. Lëvizja e tillë krijon fushë magnetike orbitale, ndërsa rrotullimi rreth saj është 1 spin. Kjo lëvizje krijon fushë magnetike spine plotësuese. Në këtë mënyrë cdo electron bëhet një magnet I vogël elementar. Elektronet cdo herë jane të paketuara në ciftë edhe spine të kundërta prandaj edhe ngarkesat e kundërta eliminohen. Prandaj eshe shumica e materialeve nuk janë të magnetizuara. Ato material te të cilat është dominuese fusha magnetike quhen feromagnetike. Fusha magnetike e substancave feromagnetike është shumë e fortë ku krijohen zona të mëdha të magneteve elemetare dhe këto zona quhen Shtesa Magnetike. Nëse afrojmë gozhdën afët një fushe të fortë magnetike atëherë edhe gozhda do të magnetizohet. Feromagnetët mund të jenë të fortë dhe të butë. Feromagnetët e fortë rëndë magnetizohen por edhe po aq rëndë c’magnetizohen. Ndërsa feromagnetët e butë lehtë magnetizohen dhe c’magnetizohen. Që të formohet magnet I përhershëm janë dy mënyra. E para kur celikun e fërkojmë me magnetë të fortë dhe e dyta kur celikun e fusi në fushë magnetike shume të fortë. Nëse magneti goditet fort, apo nëse nxehet ne temperaturë nënërenditja humbet dhe prej një mgneti fitojmë nje cope hekuri të tjeshtë. Materialet te të cilat dominante është fusha magnetike orbitale quhen paramagnetikë. Grupi I tretë I elemtenteve që nuk eksiston as fushe spine as orbitale quhen diamagnetikë. Magnetet elementare dhe diamagnetikët dallohen me kahje të kundërt në krahasim me fushën mgnetike të jashtme. Nëse B është induksioni magnetic dhe B0 është induksion magnetic I fushës së njejtë por në vacuum atëherë permeabilitetin magnetic relativ mund ta definojmë edhe si: μ_r=B/B_0 . Nga kjo përfundojmë se PERMEABILITETI MAGNETIK RELATIV TE FEROMAGNETIKËT ESHTE SHUMË MË I MADH SE 1, TE PARAMAGNETIKËT AJO ËSHTË MË E MADHE SE 1, DHE TE DIAMAGNETIKËT AJO ËSHTË MË E VOGËS SE 1. Kështu permeabiliteti magnetik absolut I ndonjë mesi matriali, μ = μr ∙ μ0
|
| |
| |
| HoMo_SaPiEnS | Date: E Premte, 2010-03-19, 8:02 PM | Message # 2 |
|
Private
Group: Moderators
Messages: 2
Status: Offline
| per ato qe nuk moren vesh formulat qe doc ne word 2007
|
| |
| |
